Deprem ve Oluşum Nedenleri

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Deprem, yer kabuğundaki kırılmalar nedeniyle aniden ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak geçtikleri ortamları ve yeryüzeyini sarsması olayıdır. Bu doğal felaket, insanın güvenle ayak bastığı toprağın da hareket edebileceğini ve üzerinde bulunan yapıların zarar görüp, can kaybına yol açacak şekilde yıkılabileceğini gösterir.

Deprem Neden Olur?

Yerkabuğunu oluşturan levhalar, Astenosferdeki konveksiyon akımları nedeniyle sürekli hareket halindedir. Bu hareketler, levhaların birbirlerini itmelerine veya birbirlerinden uzaklaşmalarına neden olur ve depremlerin meydana geldiği bölgeleri oluşturur.

Birbirlerini iten veya diğerinin altına dalan iki levha arasında, harekete engel olan bir sürtünme kuvveti vardır. Bir levhanın hareket edebilmesi için bu sürtünme kuvvetinin aşılması gerekir. İtilmekte olan bir levha ile diğer levha arasında sürtünme kuvveti aşıldığında, çok kısa bir zaman biriminde şok niteliğinde bir hareket gerçekleşir ve bu hareket deprem dalgalarını ortaya çıkarır. Bu dalgalar, enerjisi azalarak geniş bir alana yayılır. Bu sırada yeryüzünde, bazen gözle görülebilen, kilometrelerce uzanabilen ve fay adı verilen kırıklar oluşabilir. Bu kırıklar yüzeyde gözlemlenemeyebilir veya eski bir depremden kalmış ve yüzeye çıkmış bir fay yeniden hareket edebilir.

Depremlerin oluşumu Elastik Sıçrama Teorisi ile açıklanır. Bu teoriye göre, belirli bir noktada zamanla biriken birim deformasyon enerjisi, kritik bir seviyeye ulaştığında sürtünme kuvvetini yenerek fay çizgisinin her iki tarafındaki kayaç bloklarının göreli hareketlerini başlatır. Bu hareket, ani yer değiştirme hareketidir. Bu, biriken enerjinin mekanik enerjiye dönüşmesi ve yer katmanlarının kırılma ve yırtılma hareketi ile olur.

Kayaların, önceden birim yer değiştirme birikimine uğramadan kırılmaları olanaksızdır. Bu birim yer değiştirme hareketlerini, hareketsiz görünen yerkabuğunda, üst mantodaki konveksiyon akımları oluşturur. Kayalar, belirli bir deformasyona kadar dayanabilir ve ardından kırılır. Bu kırılmalar sonucunda depremler meydana gelir. Bu olaydan sonra kayalardan birikmiş olan gerilmelerin ve enerjinin bir kısmı ya da tamamı boşalır.

Deprem sırasında oluşan faylarda, elastik geri sekmeler (atım) fayın her iki tarafında ters yönde gerçekleşir. Faylar genellikle hareket yönlerine göre adlandırılır. Yatay hareket sonucu meydana gelen faylara Doğrultu Atımlı Fay denir. Fayın oluşturduğu iki blokun birbirlerine göre sağa veya sola hareketleri sağ veya sol yönlü doğrultu atımlı faylar olarak adlandırılır. Dikey hareketlerle meydana gelen faylara ise Eğim Atımlı Fay denir. Çoğu fayda hem yatay hem de dikey hareketler birlikte gelişebilir.